14 lipca 2024 r zmarł śp. profesor dr hab. med. dr h.c Antoni Pruszewicz emerytowany kierownik Katedry i Kliniki Foniatrii i Audiologii oraz były Rektor Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu. Prawie półwieczna współpraca ze zmarłym profesorem skłania mnie do refleksji wspomnieniowej.
W roku akademickim 1955-1956 rozpocząłem studia na Wydziale Lekarskim AM w Poznaniu i w drugim semestrze na zajęciach z fizyki lekarskiej spotkałem dr Antoniego Pruszewicza, w owym czasie asystenta w Zakładzie Fizyki Lekarskiej kierowanym przez prof. dr Andrzeja Pilawskiego, który w 1955 r. otrzymał dyplom lekarza z wyróżnieniem.
Gdy w 1962 profesor Aleksander Zakrzewski, kierownik Katedry i Kliniki Otolaryngologii przyjął mnie na specjalizację w ramach wolontariatu i skierował na oddział kierowany przez ówczesnego doc. dr Zygmunta Szmeję, spotkałem ponownie dr Antoniego Pruszewicza, który pamiętając mnie z ćwiczeń z fizyki lekarskiej wziął mnie pod swoją specjalistyczną i naukową opiekę. Od tego czasu, przez 48 lat trwała nasza współpraca, która z czasem przerodziła się w głęboką przyjaźń między nami.
Profesor Pruszewicz był dumny, że świadectwo dojrzałości z wyróżnieniem uzyskał w 1950 r. w Gimnazjum im. Jana Kasprowicza w Inowrocławiu, a jego kolegami z ławy szkolnej byli między innymi Kardynał Józef Glemp, prof. dr Benon Miśkiewicz b. Rektor UAM i b. Minister Szkolnictwa Wyższego.
Kolejne szczeble kariery naukowej zdobywał w Katedrze i Klinice Otolaryngologii. Uzyskał II stopień w zakresie otolaryngologii (1963) oraz audiologii i foniatrii (1970).
Doktoryzował się z problematyki olfaktologicznej, a w 1970 r. habilitował z zagadnień foniatrycznych. Od 1986 r. był profesorem zwyczajnym. W 1968 r. zorganizował Pracownię Foniatryczną, którą w 1981 r przekształcił w Klinikę, a w 2000 r w Katedrę. Była to pierwsza w Polsce i jedna z pierwszych w Europie Uniwersytecka Katedra i Klinika Foniatrii i Audiologii, którą kierował do 2001 r.
Z nowoczesną foniatrią kliniczną profesor Pruszewicz zapoznał się w czasie staży naukowych przede wszystkim u prof. dr Miloslava Seemana w słynnej praskiej Klinice Foniatrycznej Uniwersytetu Karola IV, a następnie w Budapeszcie, Moguncji, Erlangen, Bonn, Berlinie, Nowym Jorku, Toronto i San Francisco.
Jako przewodniczący w latach 1977-2000 zaktywizował i unowocześnił działalność naukowo-szkoleniową Sekcji Foniatrycznej Polskiego Towarzystwa Otolaryngologów Chirurgów Głowy i Szyi. Był członkiem zespołu konsultanta krajowego ds. otolaryngologii (1972-1981), konsultantem krajowym w zakresie foniatrii i audiologii (1994-1998), wieloletnim konsultantem otolaryngologii dla województwa zielonogórskiego i konsultantem w zakresie foniatrii i audiologii województwa wielkopolskiego.
Profesor Pruszewicz pełnił szereg odpowiedzialnych funkcji w światowych i europejskich towarzystwach naukowych takich jak: Międzynarodowe Towarzystwo Foniatrów i Logopedów (IALP) – był pierwszym członkiem zarządu głównego z Polski, Unia Europejskich Foniatrów – UEP (prezydent i organizator 12-go kongresu w Poznaniu, przez 21 lat zastępca sekretarza generalnego), Międzynarodowa Federacja Towarzystw Otolaryngologicznych (IFOS) – przewodniczący Committee on Phoniatrics and Voice Care, Europejska Federacja Towarzystw Otolaryngologicznych ( EFOS) – członek Executive Board, Collegium Otorhinolaryngologicum Amicitiae Sacrum.
Należy do członków założycieli Europejskiej Akademii Neurootologii i Otologii ( EANO) i Europejskiej Federacji Towarzystw Audiologicznych ( EFAS).
Za zasługi położone rozwój foniatrii w Europie, jak i za aktywną działalność w organizacjach międzynarodowych otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu w Turynie. Wyrazem takiego uznania jest także członkostwo honorowe Czechosłowackiego Towarzystwa Lekarskiego im. Jana Ewangelisty Purkyniego, Węgierskiego Towarzystwa Fonetyków, Foniatrów i Logopedów, Niemieckiego Towarzystwa Foniatrów i Pedoaudiologów oraz Niemieckiego Towarzystwa Zaburzeń Głosu i Mowy. Oczywiście był członkiem honorowym Polskiego Towarzystwa Otolaryngologów Chirurgów Głowy i Szyi.
Przez 12 lat prof. Antoni Pruszewicz z wyboru był prorektorem ds. nauki i pierwszym zastępcą Rektora, a następnie przez dwie kadencje Rektorem AM im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu (1981-1993). Największą zasługą Rektora Pruszewicza było wprowadzenie w życie koncepcji studiów medycznych w języku angielskim z programem polskim i 4-letnim amerykańskim. Z innych osiągnięć z tego okresu wymienię utworzenie II wydziału Lekarskiego, poszerzenie Wydziału Pielęgniarstwa o program Nauk o Zdrowiu., inicjatywa powołania Stowarzyszenia Absolwentów i Fundacji AM. Dzięki staraniom Rektora Pruszewicza Uczelnia uzyskała między innymi zezwolenie na zabudowę kampusu przy ul. Rokietnickiej. Należy podkreślić, że Rektor Pruszewicz był inicjatorem i pierwszym przewodniczącym Konferencji Rektorów Akademii Medycznych w Polsce jak też przewodniczącym Kolegium Rektorów Szkół Akademickich w Poznaniu.
Imponujący dorobek naukowy profesora Pruszewicza to przeszło 400 prac opublikowanych między innymi w tak renomowanych czasopismach jak Audiology, Acta Otolaryngologica, Scandinavian Audiology, Folia Phoniatrica, HNO, American J. of Endocrinology. Jest autorem kilkudziesięciu rozdziałów w kilkunastu podręcznikach.
Pod Jego redakcją opracowane zostały 2 nowoczesne podręczniki akademickie: Foniatria Kliniczna i Zarys Audiologii Klinicznej.
Profesor Pruszewicz jest twórcą polskiej szkoły olfaktologii i gustologii klinicznej. Zmodyfikowana przez niego metoda Elsberga-Levy’ego oraz elektrogustometria wprowadzone zostały do wielu polskich klinik.
Do szczególnych osiągnięć w zakresie audiologii zaliczyć należy opracowanie metodologii diagnostyki audiologicznej z obiektywną topodiagnostyką, opracowanie list artykulacyjnych dla audiometrii mowy zrównoważonych wielopłaszczyznowo jak też testów mowy utrudnionej. Cenne są prace dotyczące lokalizacji dźwiękowej zwłaszcza w bezpośredniej fali dźwiękowej i w wolnym polu słuchowym. Wykazał praktyczną wartość badań elektromiograficznych u chorych z rozszczepem podniebienia i po całkowitej laryngektomii. Współopracował zasady klasyfikacji i wdrażania leczenia głuchot zakotwiczonymi aparatami słuchowymi i wszczepami ślimakowymi. Kompleksowe opracowanie uwarunkowań rehabilitacji głosu zastępczego po całkowitej laryngektomii dało racjonalne podstawy do bardziej skutecznych działań uwzględniających stan psychiczny i sytuację socjalną tych chorych.
Cennym osiągnięciem było przystosowanie do krajowych warunków wskaźnika upośledzenia głosu (VHI) jak też wykazanie wartości metod akustycznych w diagnostyce i ocenie wyników leczenia zaburzeń głosu i mowy.
W końcu należy podkreślić osiągnięcia promocyjne profesora Pruszewicza: promotorstwo 19 doktoratów, patronat w 6 przewodach habilitacyjnych, recenzje w 20 rozprawach habilitacyjnych i 32 rozprawach doktorskich. Był kierownikiem specjalizacji 28 lekarzy w zakresie foniatrii, 13 z audiologii i 8 z otolaryngologii.
Spośród 18 odznaczeń i wyróżnień wymienić należy Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, Medal Miloslava Seemana za zasługi dla foniatrii w Europie Środkowej oraz Złotego Hipolita dla Wybitnej Osobistości Pracy Organicznej.
Dla swoich współpracowników profesor Antoni Pruszewicz był wzorem lekarza, nauczyciela i uczonego. Imponował nie tylko głęboką wiedzą medyczną i biologiczną, ale także humanistyczna ze szczególnym zainteresowaniem historią i filologią klasyczną. Podziwialiśmy intuicję naukową profesora i inicjatywy badań naukowych z osobistym zaangażowaniem w ich realizację. Jego postawa etyczno-moralna uwarunkowana katolickim światopoglądem budziła głęboki szacunek. Dbał o wysoki prestiż Kliniki. Dzięki Jego aktywności, Klinika utrzymywała liczne kontakty międzynarodowe, szczególnie z zaprzyjaźnionymi klinikami niemieckimi. Cieszyła się uznaniem w świecie foniatrycznym nie tylko europejskim. Dla mnie szczególnym zaszczytem było powierzenie przez władze Uczelni promotorstwa w postępowaniu o nadanie mojemu nauczycielowi i przyjacielowi tytułu doktora honoris causa naszej Uczelni z okazji 90-lecia Wydziału Lekarskiego. Prof. dr hab. dr. h.c Antoni Pruszewicz trwale zapisał się w historii polskiej medycyny i zajmuje szczególne miejsce w sercu i pamięci swoich współpracowników i przyjaciół.
prof. dr hab. Andrzej Obrębowski
