Po zmianach administracyjnych Klinika, jak i Zakład Biomateriałów i Stomatologii Doświadczalnej są jednostkami należącymi do Katedry Stomatologii Zachowawczej, Endodoncji i Biomateriałów. W artykule pozwolę sobie przybliżyć Państwu jednostkę, w której pracuję od 46 lat, a z którą związane było całe moje profesjonalne życie, a jej nazwa podlegała licznym modyfikacjom, jednakże w nazwie zawsze niezmiennie były dwa słowa: stomatologia zachowawcza.
Artykuł z Biuletynu Informacyjnego WIL nr 12/2024 – 1/2025 autorstwa prof. Anny Surdackiej.
W ramach Kliniki oraz Poradni Stomatologii Zachowawczej i Periodontologii prowadzone jest kształcenie przeddyplomowe (dla studentów polskich jak i kształconych w języku angielskim) i podyplomowe (kształcenie specjalizacyjne lekarzy w dziedzinie stomatologii zachowawczej z endodoncją i w dziedzinie periodontologii). Wdrożone zostały działania mające na celu dopasowanie kształcenia w zakresie stomatologii zachowawczej i endodoncji do standardów współczesnej stomatologii zgodnych z wytycznymi międzynarodowych towarzystw naukowych. Już w roku 2017/18 rozpoczęto proces standaryzacji procedur zachowawczych – wykonywania wypełnień oraz prowadzenia leczenia endodontycznego. Przeprowadziliśmy kalibrację asystentów zgodnie z ustalonymi standardami według wskazówek i zaleceń przedstawionych przez naszych gości prof. Paula Wesselinka i prof. Marjoke Vervoorn (ACTA, Amsterdam) w trakcie ich wizyty w Klinice, której celem było szkolenie kadry dydaktycznej w zakresie standaryzacji procesu nauczania.
W celu poprawy standardów i jakości leczenia endodontycznego w ramach kształcenia studentów na 4. i 5. roku kierunku lekarsko-dentystycznego, dzięki współpracy z firmami zajmującymi się dystrybucją nowoczesnego sprzętu stomatologicznego (np. KaVo, Dentsply Sirona) zostały zakupione najnowsze urządzenia do diagnostyki próchnicy zębów, do diagnostyki przepływu naczyniowego w miazdze zęba i tkance dziąsła. Również dzięki przygotowanemu przez nas grantowi Firma Dentsply Sirona – jeden z największych producentów sprzętu stomatologicznego w świecie rozpatrzył wniosek o przyznanie Klinice nowoczesnego sprzętu endodontycznego: 20 mikrosilników endodontycznych xSmart Plus oraz możliwość zakupu instrumentarium endodontycznego po preferencyjnych cenach, stanowiących ułamek cen rynkowych. System od 2017 roku był stopniowo wdrażany do dydaktyki klinicznej i przedklinicznej, a od 2019 stał się normą. Dzięki temu możliwym jest przygotowanie studentów w podstawowym zakresie do opracowania kanałów korzeniowych w trakcie leczenia endodontycznego za pomocą narzędzi maszynowych, co znacznie usprawnia proces terapii, jak i przygotowuje kształconych do pracy we współczesnym gabinecie stomatologicznym. Metody maszynowe są nieodzownym uzupełnieniem konwencjonalnych metod endodontycznych i są obecnie standardowym elementem wyposażenia właściwie przygotowanej poradni stomatologicznej funkcjonującej zgodnie z zasadami Evidence Based Dentistry.
Wieloletnia współpraca z firmami zajmującymi się dystrybucją materiałów stosowanych w profilaktyce stomatologicznej (Colgate-Palmolive, Oral B, Pierre-Fabre) pozwala na aktywne uczestnictwo studentów 3. roku w profilaktyce próchnicy zębów i chorób przyzębia, poprzez wykorzystanie przekazanych przez Firmy produktów dla dydaktyki klinicznej. Właśnie na 3. roku studiów, kiedy studenci po raz pierwszy rozpoczynają pracę kliniczną z pacjentami, największy nacisk staramy się kłaść na uświadomienie studentów, że profilaktyka jest podstawą stomatologii.
Bardzo polepszyła się jakość nauczania przedmiotów przedklinicznych; przedklinicznej stomatologii zachowawczej i przedklinicznej endodoncji, co przyczyniło się do lepszego przygotowania studentów do spotkania z pierwszym pacjentem na roku III. Stało się to możliwe dzięki otwartemu w grudniu 2015 roku jednego z najnowocześniejszych w Polsce Centrum Symulacji Stomatologicznej. Jako ówczesny prodziekan ds. stomatologii, przy bardzo dużym wsparciu Władz Uczelni, zajęłam się sprawami organizacyjnymi związanymi z powstaniem tego Centrum: prowadziłam rozmowy z firmami, które zadeklarowały się wyposażyć Centrum, uczestniczyłam we wszystkich etapach od powstania projektu, poprzez wszystkie prace przygotowawcze i wdrożeniowe, aż do otwarcia Centrum. Nigdy nie zapomnę wspólnego z prof. Beatą Czarnecką i dr Szymonem Rzątowskim wyjazdu do siedziby Firmy Frasaco w Tettnang w Niemczech, gdzie spędziliśmy kilka dni, pracując po kilkanaście godzin dziennie, wybierając wymagane produkty (modele symulacyjne, zęby), konieczne do przygotowania oferty zakupu.
Klinika jako jedna z pierwszych na Uczelni (jeszcze przed pandemią Covid-19) wykorzystała platformę e-learningową do prowadzenia dydaktyki.
Bardzo dobra współpraca Kliniki z Dyrekcją Uniwersyteckiego Centrum Stomatologii i Medycyny Specjalistycznej w zakresie organizacji staży podyplomowych i specjalizacyjnych pozwala na szkolenie w Poradni Stomatologii Zachowawczej i Periodontologii wielu lekarzy, również absolwentów DDS.
Klinika jest wiodącym w Wielkopolsce ośrodkiem diagnostyki i leczenia próchnicy zębów. Współpracując z wieloma jednostkami macierzystej UMP, innymi uczelniami w Polsce i poza jej granicami prowadzi szeroko zakrojone badania oceniające związek chorób ogólnoustrojowych ze zmianami w środowisku jamy ustnej.
W utrzymaniu zdrowia jamy ustnej szczególną rolę odgrywa ślina, dlatego w większości projektów badawczych była materiałem poddawanym badaniom biochemicznym. Celem badań było określenie specyficznych właściwości fizycznych, biochemicznych i mikrobiologicznych śliny, które mogłyby być charakterystycznymi biomarkerami zmian towarzyszących przewlekłym chorobom ogólnoustrojowym takim jak: cukrzyca, mukopolisacharydoza, choroba Alzheimera, Parkinsona, otyłość, którą w piśmiennictwie określa się pandemią XXI wieku, zapalnymi chorobami jelit, chorobami tarczycy, hematologicznymi, dermatologicznymi, onkologicznymi, neurologicznymi. Wyniki tych badań stanowią znaczący wkład poznawczy w zakresie diagnostyki śliny pacjentów ze schorzeniami ogólnoustrojowymi: m.in. mieloperoksydaza (MPO) prezentowała potencjalną zdolność do różnicowania pacjentów z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego oraz chorobą Leśniowskiego-Crohna, co mogłoby ułatwić postawienie w sposób nieinwazyjny właściwej diagnozy u pacjentów z niejednoznacznym obrazem endoskopowym.
Równocześnie w jednostce w ostatnich 5 latach realizowano inne tematy badawcze jak: zastosowanie izotermalnej amplifikacji kwasów nukleinowych do identyfikacji bakterii w agresywnym i przewlekłym zapaleniu przyzębia, badania nad potencjalnym związkiem wzrostu częstości występowania zapalenia przyzębia w populacji chorych na łuszczycę i łuszczycowe zapalenie stawów, ocena czynników ryzyka utraty twardych tkanek zębów niepróchnicowego pochodzenia u młodzieży uprawiającej sport, czynniki determinujące satysfakcje pacjenta z udzielanych w Wielkopolsce świadczeń stomatologicznych czy wykrywanie roztoczy pasożytniczych twarzy (diagnostyka Demodex) za pomocą metody molekularnej.
Na szczególną uwagę zasługują badania związane z oceną stanu zdrowia jamy ustnej, potrzeb leczniczych i stomatologicznych nawyków prozdrowotnych pacjentów z hemofilią wrodzoną typu A i B jak również z analizą wskaźników radiomorfotycznych uzyskanych na podstawie zdjęcia ortopantomograficznego oraz stężeń wybranych biomarkerów obrotu kostnego, zewnątrzkomórkowej pułapki neutrofilowej i stanu zapalnego w osoczu chorych na hemofilię A/B. Wykazano, iż hemofilia ma wpływ na stan zdrowia jamy ustnej, wskazano biomarkery mogące mieć wpływ na przebieg hemofilii oraz możliwość ich zestawienia z wartością wskaźnika radiomorfotycznego – PMI.
Kolejny temat badawczy – wpływ wybranych czynników homeostazy jamy ustnej na ryzyko udarów mózgu, realizowany we współpracy z kilkoma jednostkami UMP oraz Zakładem Funkcji Kwasów Nukleinowych Instytutu Genetyki Człowieka Polskiej Akademii Nauk w Poznaniu potwierdził wpływ zapalenia przyzębia oraz statusu zębowego na ryzyko wystąpienia udaru mózgu a przeciwdziałanie periodontitis oraz leczenie choroby poprzez regularne profesjonalne zabiegi higienizacyjne, ewentualnie w połączeniu z terapią przeciwdrobnoustrojową, powinny zmniejszać ryzyko wystąpienia udaru mózgu.
Badania oceniające związek między indywidualnym chronotypem i stylem życia, a ekspresją genów zegarowych u pacjentów z rakiem pęcherza moczowego prowadzone są we współpracy m.in. z jednostkami UMP, Szpitala MSW i z Japonii. Stwierdzenie takich zależności pozwoli w przyszłości na skuteczniejszą prewencję lub opóźnienie wystąpienia tego nowotworu, a także na podjęcie próby spersonalizowania leczenia na drodze ingerencji w indywidualny zegar biologiczny jednostki, np. poprzez regulację natężenia światła, czasu przyjmowania posiłków czy czasu snu.
Kolejne tematy badawcze realizowane ostatnio w Klinice to badania materiałów stomatologicznych prowadzone w warunkach in vitro, ich potencjalny wpływ na pH środowiska jamy ustnej, związek zmian pH środowiska wokół wypełnień kompozytowych z uwalnianiem się monomerów BisGMA, TEGDMA oraz produktów degradacji hydrolitycznej czy ocena skuteczności wybranych systemów do ostatecznego polerowania wypełnień kompozytowych jak również wykorzystanie narzędzi endodontycznych o różnej kinematyce ruchu do biomechanicznego opracowania kanałów korzeniowych.
Nawiązaliśmy naukową współpracę z kilkunastoma uniwersytetami na Świecie, a wyniki wieloośrodkowych badań przyczyniły się do powstania bardzo ciekawych i wysoko punktowanych publikacji.
Działalność naukowa Kliniki w ostatnich 5 latach (2020-2024) zaowocowała 204 pełnotekstowymi publikacjami (w tym 70 prac z IF oraz 134 z punktacją MNiSW) o sumarycznym IF = 260,444 oraz punktami MNiSW = 9565.
Przy Klinice działa Studenckie Koło Naukowe pod opieką dr hab. n. med. Kacpra Nijakowskiego oraz dr n. med. Anny Lehmann. Od roku akademickiego 2022/23 SKN wygrywa i zajmuje pierwsze miejsce w corocznym rankingu Studenckiego Towarzystwa Naukowego na UMP. Wyniki prowadzonych badań z udziałem studentów zostały opublikowane w recenzowanych naukowych czasopismach z IF jak również prezentowane na ogólnopolskich i międzynarodowych konferencjach naukowych. Ponadto, nieprzerwanie od 2016 r. co roku, SKN wraz z Opiekunami organizuje Światowe Dni Zdrowia Jamy Ustnej dla młodzieży licealnej pod Patronatem Honorowym JM Rektora, adresowane do uczniów z klas biologiczno-chemicznych zaprzyjaźnionych szkół patronackich UM w Poznaniu. Ta akcja profilaktyczno-edukacyjna cieszy się bardzo dużym zainteresowaniem ze strony uczestników. Akcje wspiera Firma Colgate-Palmolive, z którą Klinika współpracuje od wielu lat. Również Firma przekazywała materiały i preparaty profilaktyczno – edukacyjne dla studentów grupy stomatologicznej zakwalifikowanych na Studencki Obóz Naukowy w Kołobrzegu, gdzie kilkakrotnie miałam wielką przyjemność być opiekunem tej grupy.
prof. Anna Surdacka
