4 listopada 2025 r. w Centrum Konferencyjnym Wielkopolskiej Izby Lekarskiej w Poznaniu odbyła się III Ogólnopolska Konferencja Naukowo-Szkoleniowa „Współczesne wyzwania bioetyki”, organizowana przez EDU WIL i Naczelną Izbę Lekarską. Wydarzenie zgromadziło przedstawicieli środowiska medycznego, prawnego i akademickiego, którzy wspólnie dyskutowali o aktualnych problemach bioetycznych w medycynie.
Konferencję otworzyli: prezes ORL WIL dr. n. med. Krzysztof Kordel, wiceprezes ORL WIL lek. Marcin Karolewski, ppłk. rez. dr hab. n. med. Mariusz Goniewicz prof. UM oraz prof. dr hab. n. med. Krystyn Sosada ŚUM.
– Nie da się posuwać postępu medycyny bez badań eksperymentalnych z udziałem ludzi. Warunkiem przeprowadzenia takiego badania jest wyrażenie opinii pozytywnej przez Komisje Bioetyczne. Na naszej konferencji gromadzimy reprezentantów Komisji Bioetycznych Izb Lekarskich praktycznie z całej Polski. To jest wymiana doświadczeń. To jest też odniesienie się do zmieniających się przepisów prawa polskiego i prawa europejskiego, ale jest też wypracowanie opinii w kwestiach bardzo istotnych, dotyczących aspektów etyczno – prawnych. Zapoczątkowaliśmy tę konferencję i ona już na stałe wpisała się w kalendarz Wielkopolskiej Izby Lekarskiej. Organizujemy to wspólnie z Ośrodkiem Bioetycznym Naczelnej Izby Lekarskiej – mówił podczas konferencji dr n. med. Krzysztof Kordel, prezes ORL WIL, Przewodniczący Komisji Bioetycznej WIL.
Prezes Kordel podkreślał także, że kluczowy jest skład Komisji Bioetycznych, każdy członek wnosi zupełnie inny pogląd na procedurę medyczną.
SESJA I | Bioetyka i medycyna – bioetyka badań naukowych w medycynie
Sesję I poprowadzili ppłk. rez. dr hab. n. med. Mariusz Goniewicz, prof. UM – Wiceprezes RL Wojskowej Izby Lekarskiej, Członek Naczelnej Rady Lekarskiej, Przewodniczący Ośrodka Bioetyki NRL oraz prof. dr hab. n. med. Krystyn Sosada, ŚUM – chirurg, Przewodniczący Komisji Bioetycznej przy Śląskiej Izbie Lekarskiej.
Pierwszym prelegentem był prof. dr hab. Tomasz Pietrzykowski z wykładem “Funkcja doradcza komisji bioetycznych”. – Podstawowym, można powiedzieć, przedmiotem obrad spotkań komisji jest właśnie wydawanie opinii na temat eksperymentów medycznych – zaczął swoje wystąpienie. – Przepisy są tutaj, że tak powiem, dość kategoryczne, to znaczy pozytywna opinia komisji bioetycznej jest prawnym warunkiem dopuszczalności przeprowadzenia badań, w związku z czym można powiedzieć, że komisje chociaż są ciałami nie administracyjnymi, społecznymi w gruncie rzeczy, działającymi albo przy izbach, albo przy uczelniach, to w tym zakresie, od ich pozytywnej opinii zależy możliwość realizowania badań naukowych (…) nie wolno przeprowadzić badań bez uzyskania zgody, czyli pozytywnej opinii komisji. To w tym zakresie to ciało społeczne, jaką jest komisja, wykonuje zadania władcze władzy państwowej znaczy to, że państwo rękami naszymi członków komisji decyduje w sposób kategoryczny, można powiedzieć – wiążący, czy wolno jakiegoś typu badania naukowe przeprowadzić. I to na czym się chciałbym skupić dzisiaj to pytanie, czy i co wolno robić w komisji poza wydawaniem zgód, nazywanych tutaj opiniami na przeprowadzenie badania.
Wystąpienie dot. komisji bioetycznych kontynuował dr hab. n. med. Krzysztof Siemianowicz, prof. ŚUM, który skupił się na trudnościach, z jakimi mierzą się autorzy wniosków do komisji bioetycznych. Kolejno głos zabrał dr Wojciech Rożdżeński, specjalista prawa medycznego, który przedstawił temat pełnomocnictwa zdrowotnego w UE oraz jego cyfrowych aspektów w kontekście EHDS i eIDAS 2.0. O etycznych aspektach wykorzystania AI w badaniach z użyciem ludzkiego materiału biologicznego mówił w formie wideokonferencji dr hab. n. med. Jarosław Sak, prof. UML. Jego wystąpienie wzbudziło żywą dyskusję wśród widowni. Kolejny prelegent, prof. dr hab. n. med. Jacek Nikliński, poruszył z kolei temat nadmiernego leczenia chorych na nowotwory w okresie EOL.
Sesję zamknął ks. prof. dr hab. n. społ. Stanisław Dziekoński (UKSW), który mówił o godności w relacji pacjent–personel medyczny: – Godność opisywana jest w wielu definicjach i posiada dwoisty charakter, to czym będziemy się dzisiaj zajmować to godność osobowa, ponieważ jest to fundamentalna wartość przypisywana każdemu człowiekowi z racji bycia osobą, istotą rozumną, wolną, zdolną do podejmowania decyzji moralnych. Godność osobowa jest niezbywalna, nienaruszalna przysługuje każdemu człowiekowi, niezależnie od wieku, stanu zdrowia, pochodzenia, statusu społecznego czy sytuacji życiowej. Godnością osobową, mówiąc kolokwialnie, cieszą się wszyscy i święci i przestępcy (…). Godność równocześnie jest ujęta w różnych aktach prawnych, dokumentach międzynarodowych i dokumentach bardziej lokalnych. Ja przywołałem tylko niektóre: Konstytucje Rzeczypospolitej Polskiej, Powszechną Deklarację Praw Człowieka, Kartę Praw Podstawowych Unii Europejskiej, Ustawę o Prawach Pacjenta i Rzecznika Praw Pacjenta, Kodeks Etyki Zawodowej Pielęgniarki i Położnej Rzeczypospolitej Polskiej.
Ks. prof. dr hab. n. społ. Stanisław Dziekoński przypomniał słuchaczom, że z godności osobowej wynikają pewne prawa, które przypisujemy pacjentowi: – Pacjent ma między innymi prawo do traktowanym z szacunkiem, życzliwością, cierpliwością. Wyrozumiałością i empatią. Szacunek dla godności pacjenta wyraża się również w sposobie komunikacji, w zachowaniu oraz podejmowanych decyzjach terapeutycznych. (…) Wiemy, że słowa mogą ranić, ale słowa mogą również podnosić na duchu.
SESJA II | Bioetyka i prawo – terapia daremna: aspekty prawne
Sesję II prowadziły dr hab. Agata Wnukiewicz-Kozłowska oraz prof. dr hab. n. pr. Joanna Haberko, która rozpoczęła sesję wystąpieniem “Terapia daremna a testamenty życia”. Kolejnym prelegentem była dr hab. Kinga Bączyk-Rozwadowska (UMK), która mówiła o planowaniu opieki nad pacjentem z wyprzedzeniem a temat „Relacje lekarz–pacjent–rodzina w opiece paliatywnej” omówiła dr hab. Małgorzata Serwach (UŁ).
Wykład “Prawo pacjenta do umierania w spokoju i godności a terapia daremna” poprowadziła dr hab. Agata Wnukiewicz-Kozłowska, kierowniczka Interdyscyplinarnej Pracowni Prawa Medycznego i Bioetyki Uniwersytetu Wrocławskiego. – W art.20 Ustawy o prawach pacjenta widzimy, że prawo do umierania w spokoju i godności jest elementem szerszego prawa w ogóle do godności, czyli każdy z nas jako pacjent ma prawo do umierania w spokoju i godności. Prawo jest tak skonstruowane, że jeżeli jest uprawnienie, to z drugiej strony musi być obowiązek, czyli przeskakujemy do ustawy o zawodach lekarza, art. 36. Mówi on o tym, że podczas udzielania świadczeń zdrowotnych lekarz ma obowiązek poszanowania intymności, godności osobistej pacjenta – w tym oczywiście również w procesie umierania.
Kontynuowała dalej: – Nie wiem, czy Państwo mają tę świadomość, co ustawodawca zawarł w ust. 3 art. 36, dlatego pozwalam sobie to zrobić, mianowicie lekarz ma dodatkowy obowiązek – ma dbać aby inny personel medyczny przestrzegał obowiązków poszanowania dla godności i intymności pacjenta, więc nie tylko sam ma mieć szacunek wobec pacjenta, ale też ma pilnować, żeby wszystkie inne osoby, które wykonują świadczenia zdrowotne albo pomagają przy wykonywaniu tych świadczeń zdrowotnych też zwracały uwagę na poszanowanie godności i intymności. Żadna inna osoba wykonująca zawód medyczny takiego obowiązku nie ma, patrzenia na ręce innym osobom wykonującym zawody medyczne czy asystującym, przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych.
O zadaniach sądu w kontekście zaprzestania terapii daremnej mówił dr hab. Tomasz Sroka (UJ). Sesję zakończyła żywa i emocjonalna dyskusja, w której uczestnicy – zarówno lekarze, jak i prawnicy – dzielili się swoimi doświadczeniami i refleksjami na temat ostatnich chwil życia pacjenta, z różnych perspektyw zawodowych i osobistych. – Na oddziale, gdzie leżą pacjenci otępiali i z demencją, nie możemy mówić o żadnej komunikacji z nimi – podzielił się doświadczeniem z własnego oddziału wiceprezes ORL WIL lek. Marcin Karolewski. – Często nie ma czasu na podjęcie decyzji przez sąd. Czasami czekam na decyzję sądu rodzinnego kilka miesięcy, sąd powoła biegłych, co wydłuża procedurę. Nie dalej jak wczoraj mieliśmy na oddziale pacjenta, któremu stwierdziliśmy że nie będziemy już przetaczać krwi, bo jest to daremna terapia, odszedł w ciągu 4, 5 godzin.
Sesja III: Bioetyka i medycyna – terapia daremna: aspekty medyczne
Sesję III prowadzili dr hab. n. med. Wanda Stankiewicz oraz ppłk. rez. dr hab. n. med. Mariusz Goniewicz. Prelegenci skupili się na granicach leczenia i praktycznych aspektach terapii daremnej. Dr n. med. Artur de Rosier odniósł się do znowelizowanego Kodeksu Etyki Lekarskiej, a ppłk. rez. dr hab. n. med. Mariusz Goniewicz omówił terapię daremną w kontekście wytycznych ERC. Prof. dr hab. n. med. Jakub Pawlikowski przedstawił osie sporu wokół granic leczenia, wskazując na dylematy decyzyjne w praktyce klinicznej.
Konferencję podsumowali prof. dr hab. n. pr. Joanna Haberko, ppłk. rez. dr hab. n. med. Mariusz Goniewicz, lek. Marcin Karolewski Wiceprezes ORL WIL.
Podkreślono znaczenie interdyscyplinarnego podejścia do terapii daremnej, potrzebę dalszej edukacji i dialogu między środowiskami medycznymi i prawnymi. Wyrażono nadzieję, że za rok odbędzie się kolejna, IV już edycja konferencji pod tym samym tytułem, kontynuując ważną debatę o granicach leczenia, godności pacjenta i odpowiedzialności zawodowej.
– Reakcje uczestników konferencji są bardzo pozytywne dlatego już wiem, że w kolejnym roku także zajmiemy się organizacją tego wydarzenia. To są tematy o których warto rozmawiać i takie spotkania są do tego idealną okazją. Najważniejsze podczas weryfikowania nowych procedur jest zachowanie bezpieczeństwa pacjentów, oszacowaniem ryzyka, sprawdzeniem czy ten uczestnik badania ma pełne ubezpieczenie, czy informacja, która do niego dociera jest informacją pełną, rzetelną. Tego pilnują Komisje Bioetyczne i chciałbym zaznaczyć, że w ich skład wchodzą nie tylko lekarze, ale także etycy, duchowni, pielęgniarki, farmaceuci, także ten skład i ten przekrój jest bardzo szeroki im więcej ludzi, którzy nie są medykami, tym moim zdaniem bezpieczniejszy udział pacjenta w tych badaniach, na które wyrażamy zgodę. Warto podkreślić, że pytania, które zadają nie medycy są bardzo cenne, pamiętajmy, że lekarze skupiają się przede wszystkim na samych procedurach medycznych, natomiast pozostali patrzą na otoczkę zarówno prawną, jak chociażby to co pacjent wie, jest dla niego zrozumiałe – podkreślał podczas wydarzenia dr n. med. Krzysztof Kordel, prezes ORL WIL, Przewodniczący Komisji Bioetycznej WIL.
